معرفی کتاب: نجوم کروی

نام کتاب: نجوم کروی (Textbook on Spherical Astronomy)

نویسنده: و.م. اسمارت (W.M.Smart)

مترجم: داود محمدزاده جسور

ناشر: نشر دانشگاهی

ناشر اصلی: نشر دانشگاه کمبریج

شاید کمتر کسی باشد که المپیاد نجوم را دنبال کرده باشد و با این کتاب آشنایی نداشته باشد!! کتاب نجوم کروی اسمارت را می‌توان یکی از بهترین کتاب‌های المپیاد نجوم دانست. برای مطالعه این کتاب به کمترین اطلاعات از علم فیزیک و نجوم نیاز دارید و با کمی اطلاعات ریاضی می‌توانید این کتاب را مطالعه کنید و از آن لذت ببرید! طبق گفته نویسنده در پیش‌گفتار، "در آخر هر فصل، مجموعه مسائلی آمده است که اغلب آن‌ها از مسائل امتحانی دانشگاه کمبریج و دانشگاه لندن و کالج‌های کمبریج و با اجازه از آن‌ها، انتخاب شده‌اند؛ تعدادی از تمرین‌ها نیز از کتاب نجوم کروی تالیف بال انتخاب شده‌اند." در ادامه فصل به فصل این کتاب زیبا را بررسی می‌کنیم:

فصل اول کتاب در مورد مفاهیم بنیادی نجوم کروی بحث می‌کند و روابط مفیدی از جمله روابط کسینوس‌ها، سینوس‌ها و چهارجزئی را اثبات می‌کند. مطالعه این فصل برای تسلط بر روابط نجوم کروی و همچنین پیداکردن شهود نسبت به کره بسیار مفید است. حل تمرین‌های انتهای این فصل هم بسیار به شما کمک می‌کند!

فصل دوم را می‌توان قلب این کتاب دانست. در این فصل، اسمارت به معرفی کره آسمان و مفاهیم مهم نجومی دیگر مانند سمت، ارتفاع، بعد، میل، زاویه ساعتی و... می‌پردازد. این فصل یکی از مهم‌ترین (و شاید مهم‌ترین) فصول کتاب است که مطالعه آن به هر کسی توصیه می‌شود!

فصل سوم، اثرات شکست بر ستارگان را بررسی می‌کند. به جرات می‌توان گفت برای بررسی اثرات شکست این فصل بسیار پربار است اما مسائل انتهای فصل آن، بعضا مسائل بسیار سختی بوده که ممکن است ساعت‌ها وقت شما را بگیرد! 

فصل چهارم به بررسی تلسکوپ دایره نصف‌النهاری می‌پردازد و خطاهای ناشی از تنظیمات تلسکوپ را بیان می‌کند و کاربرد تلسکوپ را تشریح می‌کند. در کل این فصل تاکنون کاربرد زیادی در المپیاد نداشته است.

فصل پنجم حرکت سیاره‌ای را بررسی می‌کند که توصیه می‌شود این مطالب را از کتاب‌های مکانیکی مطالعه کنید و تنها مسائل فصل را حل کنید.

فصل ششم به مطلب مهم زمان اشاره می‌کند که در سال‌های اخیر نسبتا جایگاه مهمی در المپیاد پیدا کرده است و خواندن فصل خالی از لطف نیست!

فصل هفتم به پدیده‌های سیاره‌ای می‌پردازد. خواندن آن بخش از فصل که به مسئله اقامت می‌پردازد می‌تواند مفید باشد.

فصول هشت الی یازده به بررسی 4 پدیده که ناشی از حرکت زمین و ستارگان هستند و مختصات ستارگان را تغییر می‌دهند می‌پردازد. ابیراهی، اختلاف منظر، حرکت تقدیمی و حرکت خاصه این 4 اثرند. مهم‌ترین اثر میان آن‌ها، حرکت تقدیمی است که کاربرد زیادی در المپیاد دارد. اثرات اختلاف منظر و ابیراهی از نظر اهمیت در رتبه‌های بعد قرار می‌گیرند!

فصل دوازدهم به بررسی عکاسی نجومی می‌پردازد. با توجه به رویکرد جدید کمیته احتمال دارد از این فصل در آینده سوالاتی مطرح شوند بنابراین مطالعه این فصل می‌تواند کمک کند!

فصل سیزدهم، به تعیین مکان در دریا می‌پردازد که در کل مطالب جالبی را مطرح می‌کند ولی به جز بعضی بخش‌های فصل (مانند تسطیح مرکاتور) این فصل کاربرد المپیادی ندارد.

فصل چهاردهم به ستارگان دوتایی می‌پردازد. به نظر من منابع بهتری هم برای مطالعه این مبحث وجود دارد.

فصل پانزدهم به اختفا و گرفت می‌پردازد که در کل خیلی مبحثی المپیادی نیست اما مطالعه آن می‌تواند مفید باشد.

در نهایت اگر بخواهم اولویتی برای مطالعه فصول تعیین کنم به صورت زیر فصول را الویت‌بندی می‌کنم. توجه کنید این الویت‌بندی تنها بر اساس تجربه شخصی می‌باشد!

اولویت اول: 1-2

اولویت دوم: 6-8-9-10

اولویت سوم:3-5-11-12-14-15

اولویت چهارم:4-7-13